داستان مهبود دستور انوشیروان

چنین گفت موبد که بر تخت عاج

چو کسرى کسى نیز ننهاد تاج‏

ببزم و برزم و بپرهیز و داد

چنو کس ندارد ز شاهان بیاد

ز دانندگان دانش آموختى

دلش را بدانش بر افروختى‏

خور و خواب با موبدان داشتى

همى سر بدانش برافراشتى‏

برو چون روا شد بچیزى سخن

تو ز آموختن هیچ سستى مکن‏

نباید که گویى که دانا شدم

بهر آرزو بر توانا شدم‏

چو این داستان بشنوى یادگیر

ز گفتار گوینده دهقان پیر

چنین گفت موبد که بر تخت عاج

چو کسرى کسى نیز ننهاد تاج‏

ببزم و برزم و بپرهیز و داد

چنو کس ندارد ز شاهان بیاد

ز دانندگان دانش آموختى

دلش را بدانش بر افروختى‏

خور و خواب با موبدان داشتى

همى سر بدانش برافراشتى‏

برو چون روا شد بچیزى سخن

تو ز آموختن هیچ سستى مکن‏

نباید که گویى که دانا شدم

بهر آرزو بر توانا شدم‏

چو این داستان بشنوى یادگیر

ز گفتار گوینده دهقان پیر

بپرسیدم از روزگار کهن

ز نوشین روان یاد کرد این سخن‏

که او را یکى پاک دستور بود

که بیدار دل بود و گنجور بود

دلى پر خرد داشت و راى درست

ز گیتى بجز نیکنامى نجست‏

که مهبود بد نام آن پاک مغز

روان و دلش پر ز گفتار نغز

دو فرزند بودش چو خرم بهار

همیشه پرستنده شهریار

شهنشاه چون بزم آراستى

و گر برسم موبدى خواستى‏

نخوردى جز از دست مهبود چیز

هم ایمن بدى زان دو فرزند نیز

خورش خانه در خان او داشتى

تن خویش مهمان او داشتى‏

دو فرزند آن نامور پارسا

خورش ساختندى بر پادشا

بزرگان ز مهبود بردند رشک

همى ریختندى برخ بر سرشک‏

یکى نامور بود ز روان بنام

که او را بدى بر در شاه کام‏

کهن بود و هم حاجب شاه بود

فروزنده رسم درگاه بود

ز مهبود و فرخ دو فرزند اوى

همه ساله بودى پر از آبروى‏

همى ساختى تا سرِ پادشا

کند تیز بر کار آن پارسا

ببد گفت از ایشان ندید ایچ راه

که کردى پر آزار زان جان شاه‏

خردمند زان بد نه آگاه بود

که او را بدرگاه بد خواه بود

ز گفتار و کردار آن شوخ‏مرد

نشد هیچ مهبود را روى زرد

چنان بد که یک روز مردى جهود

ز زروان درم خواست از بهر سود

شد آمد بیفزود در پیش اوى

بر آمیخت با جان بد کیش اوى‏

چو با حاجب شاه گستاخ شد

پرستنده خسروى کاخ شد

ز افسون سخن رفت روزى نهان

ز درگاه و ز شهریار جهان‏

ز نیرنگ و ز تنبل و جادویى

ز کردار کژّى و ز بدخویى‏

چو زروان بگفتار مرد جهود

نگه کرد و زان سان سخنها شنود

برو راز بگشاد و گفت این سخن

بجز پیش جان آشکارا مکن‏

یکى چاره باید ترا ساختن

زمانه ز مهبود پرداختن‏

که او را بزرگى بجایى رسید

که پاى زمانه نخواهد کشید

ز گیتى ندارد کسى را بکس

تو گویى که نوشین روانست و بس‏

جز از دست فرزند مهبود چیز

خورشها نخواهد جهاندار نیز

شدست از نوازش چنان پر منش

که هزمان ببوسد فلک دامنش‏

چنین داد پاسخ بزروان جهود

کزین داورى غم نباید فزود

چو برسم بخواهد جهاندار شاه

خورشها ببین تا چه آید براه‏

نگر تا بود هیچ شیر اندروى

پذیره شو و خوردنیها ببوى‏

همان بس که من شیر بینم ز دور

نه مهبود بینى تو زنده نه پور

که گر زو خورد بى‏گمان روى و سنگ

بریزد هم اندر زمان بى‏درنگ‏

نگه کرد زروان بگفتار اوى

دلش تازه تر شد بدیدار اوى‏

نرفتى بدرگاه بى‏آن جهود

خور و شادى و کام بى‏او نبود

چنین تا بر آمد برین چند گاه

بدآموز پویان بدرگاه شاه‏

دو فرزند مهبود هر بامداد

خرامان شدندى بر شاه راد

پس پرده نامور کدخداى

زنى بود پاکیزه و پاک راى‏

که چون شاه کسرى خورش خواستى

یکى خوان زرین بیاراستى‏

سه کاسه‏رود نهادى برو از گهر

بدستار زربفت پوشیده سر

ز دست دو فرزند آن ارجمند

رسیدى بنزدیک شاه بلند

خورشها ز شهد و ز شیر و گلاب

بخوردى و آراستى جاى خواب‏

چنان بد که یک روز هر دو جوان

ببردند خوان نزد نوشین روان‏

بسر بر نهاده یکى پیش کار

که بودى خورش نزد او استوار

چو خوان اندر آمد بایوان شاه

بدو کرد زروان حاجب نگاه‏

چنین گفت خندان بهر دو جوان

که اى ایمن از شاه نوشین روان‏

یکى روى بنماى تا زین خورش

که باشد همى شاه را پرورش‏

چه رنگست کآید همى بوى خوش

یکى پرنیان چادر از وى بکش‏

جوان زان خورش زود بگشاد روى

نگه کرد زروان ز دور اندر وى‏

همیدون جهود اندرو بنگرید

پس آمد چو رنگ خورشها بدید

چنین گفت زان پس بسالار بار

که آمد درختى که کشتى ببار

ببردند خوان نزد نوشین روان

خردمند و بیدار هر دو جوان‏

پس خوان همى رفت زروان چو گرد

چنین گفت با شاه آزاد مرد

که اى شاه نیک اختر و دادگر

تو بى‏چاشنى دست خوردن مبر

که روى فلک بخت خندان تست

جهان روشن از تخت و میدان تست‏

خورشگر بیامیخت با شیر زهر

بداندیش را باد زین زهر بهر

چو بشنید زو شاه نوشین روان

نگه کرد روشن بهر دو جوان‏

که خوالیگرش مام ایشان بدى

خردمند و با کام ایشان بدى‏

جوانان ز پاکىّ و ز راستى

نوشتند بر پشت دست آستى‏

همان چون بخوردند از کاسه‏رود شیر

تو گویى بخستند هر دو بتیر

بخفتند بر جاى هر دو جوان

بدادند جان پیش نوشین روان‏

چو شاه جهان اندران بنگرید

بر آشفت و شد چون گل شنبلید

بفرمود کز خان مهبود خاک

بر آرید و ز کس مدارید باک‏

بر آن خاک باید بریدن سرش

مه مهبود مانا مه خوالیگرش‏

بایوان مهبود در کس نماند

ز خویشان او در جهان بس نماند

بتاراج داد آن همه خواسته

زن و کودک و گنج آراسته‏

رسیده از آن کار زروان بکام

گهى کام دید اندر آن گاه نام‏

بنزدیک او شد جهود ارجمند

برافراخت سر تا بابر بلند

بگشت اندرین نیز چندى سپهر

درستى نهان کرده از شاه چهر