زندگی نامه میرزا ابوالحسن طباطبایى زواره‏اى

میرزا ابوالحسن طباطبایى زواره‏اى نائینى متخلص به «جلوه»، فیلسوف و عارف ایرانی دوره ناصرالدین‌شاه قاجار بود. او پسر سید محمد مطهر زواره اردستانى بود. پدرش در زمان فتحعلى‌شاه از زواره به تهران آمد.

جلوه در ۱۲۰۲ – ۱۲۳۸ هجری – در احمد آباد پجرات متولد شد . این خانواده اصلا از نائین بوده و بسیاری از افراد آن از علما و فضلای معروف بودند چنانکه جد اعلای آن مرحوم میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی را شیخ حر عاملی است .

پدر وی میرزا سید محمد طباطبائی متخلص بمظفر که در علم طب ماهر و از شعرای زمان فتحعلى‌شاه است

در هفت سالگی به همراه پدر به اصفهان می آید و پس از رحلت پدر و از دست دادن ثروت وی، چندی به بازیگوشی و بازی مشغول بود تا روزی به آسیابان برخورد می کند و او، میرزاابوالحسن را نصیحت می کند و از اجداد بزرگ و عالم او یاد می کند، که در میرزا اثری عمیق می گذارد، آن طور که همان روز عازم حرکت به اصفهان می شود. عمده درس و تعلم آن جناب در اصفهان به نقل از غلامحسین افضل الملک نزد

میرزامحمدحسن (نوری ) و مرحوم حاجی محمد جعفر لنگرودی از اجله ی شاگردان ملاعلی نوری بوده است.

پس از طی مقدمات نزد میرزاحسن نوری – پسر آخوند ملاعلی نوری – نزد آقامیرزاحسن چینی  معروف به مولانا و آخوند ملاعبدالجواد تونی مدرس کبیر و حاج ملا جعفر لنگرودی که هر سه از شاگردان آخوند ملاعلی نوری بوده اند تلمذ می کند و سپس به تهران می آیند.

میرزای جلوه آن چنان که خود آورده از اصفهان به جهت شیوع تهیدستی و اصرار در عیب جویی و متعرض شدن مردمان به یکدیگر و واجب الاطاعه دانستن برخی خویش را و دلتنگی، در سال ۱۲۳۵ –  1273 هـجری –  به تهران هجرت می نماید و در مدرسه ی دارالشفاء تهران رحل اقامت می افکند. به چهل و یک سال در همین مدرسه مشغول به تدریس و تربیت شاگردان بسیار در حکمت می شوند

آثار ابوالحسن جلوه :

آثار برجا مانده از میرزای جلوه به سه بخش تقسیم می شود که مشتمل بر

1.  تصحیحات
2.  تعلیمات
3.  رسالات

از جلمه امتیازات علمی میرزای جلوه دقت در خواندن متن و تصحیح آن قبل از تدریس بوده است، به طوری که مرحوم مدرسی چهار دهی به نقل از میرزا طاهر تنکابنی آورد که: «شادروان آقا میرزا محمد طاهر تنکابنی حکیم بزرگوار عصر، حکایت کرد مرا که پس از وفات آقا محمدرضا(قمشه ای ) چون به درس میرزا ابوالحسن جلوه رفتم کتاب تمهید القواعد ابن ترکه را شروع به خواندن کردیم. میرزا را عادت بر این بود که تا کتابی را تصحیح نمی کرد شروع به بحث در آن نمی نمود. آقا میرزاطاهر می گفت: می دیدم آن تمهید القواعدی که نزد آقا محمد رضا خوانده بودیم صفحه به صفحه و گاهی سطر به سطر افتاده داشت و او نیز بیان عرفانی، مباحث کتاب را تقریر می نمود».

میرزای جلوه از منتقدان فلسفه ی ملاصدرا است که البته ایرادهای او را سطحی می انگارند. تعلیقات او براسفار در بعض جاها در واقع کتاب شناسی و اشاره به منابع و مراجع اسفار می باشد.

یحیی دولت آبادی آورده که: «در فلسفه پیروی از مسلک مشائین می نماید. تألیفات ابن سینا را بزرگ شمرده به تدریس آنها افتخار می کند. کتب متأخرین مخصوصا ملا صدرا شیرازی را تدریس می کند، اما اهمیت به آنهانمی دهد، خصوصا به اسفار که آن را جمع آوری شده از کتب دیگران می داند و تألیف آن کتاب را به صورتی که هست به شاگردان صدرالمتألهین نسبت می دهد که پس از رحلت اوجمع نمود باشند.».

جملگی آثار میرزاابوالحسن جلوه که تاکنون شناسایی شده بیست و شش اثر می باشد که در تاریخ حکماء و عرفای متأخر بر ملاصدرا تألیف استاد صدوقی سها به شرح زیر مذکور است:

۱- تصحیح تمهید القواعد ابن ترکه

۲- تصحیح شفاء

۳- تصحیح مثنوی معنوی

۴- تصحیح مصباح الانس

۵- تعلیقه اسفار با اشاره به برخی از منافع آن

۶- تعلیقه تمهید القواعد

۷- تعلیقه الدره الفاخره محقق جامی که محتملا همان «رساله ی وجود» باشد

۸- تعلیقه شرح ملخص چغمینی

۹- تعلیقه شرح منظومه سبزواری

۱۰- تعلیقه شرح الهدایه ی ملاصدرا

۱۱- تعلیقه شفاء

۱۲- تعلیقه مبدأ و معاد ملاصدرا

۱۳- تعلیقه مثنوی معنوی

۱۴- تعلیقه مشاعر ملاصدرا

۱۵- تعلیقه مصباح الانس

۱۶- تعلیقه مقدمه شرح قیصری بر فصوص الحکم

۱۷- رساله فی بیان کیفیه استجابه الدعا

۱۸- رساله فی ان القضیه المهمه هی القضیه الطبعیه

۱۹- رساله فی الترکیب و احکامه

۲۰- رساله فی الجسم التعلیمی

۲۱- رساله فی الحرکه الجوهریه

۲۲- رساله فی ربط الحادث بالقدیم

۲۳- رساله فی الکلی و اقسامه

۲۴- رساله فی وجود الصور النوعیه

۲۵- رساله فی الوجود

۲۶- مقدمه مختصره دیوان مجمر طباطبایی

شاگردان

حکیم جلوه طى نیم قرن تدریس شاگردان زیادى را تربیت کرد که برجسته ترین آنان به شرح زیرند:

1. میرزا محمد طاهر تنکابنى
2. آقا سید حسین بادکوبه اى
3. میرزا حسن کرمانشاهى
4. حکیم میرزا ابراهیم حکمی زنجانی
5. حکیم ملا محمد هیدجى زنجانى،حکیم هیدجی
6. عبدالرسول مازندرانى
7. ضیاء الحکماى زواره اى
8. میرزا مهدى آشتیانى
9. میرزا على اکبر حکیم یزدى
10. میرزا محمود مدرس کهکى قمى
11. حاج شیخ عبدالنبى نورى
12. سید عباس شاهرودى
13. سید محمود حسینى مرعشى نجفى (پدر حضرت آیه الله مرعشى نجفى )
14. حاج میرزا عبدالکریم سبزوارى فرزند حاج ملا هادى سبزوارى
15.  و…

ارتحال حکیم ابوالحسن جلوه

جلوه در مدت عمر زن نگرفته مجرد زیست؛ تا اینکه در شب 21 فروردین ماه ۱۲۷۶ – ششم ذیقعده 1314 هجری –   در خانه حاج محمد کاظم ملک التجار واقع در بازار بین مسجد شاه و مسجد جامع وفات یافت. آن گنج حکمت را در ابن بابویه در جوار شیخ صدوق – علیه الرحمه – در دل خاک پنهان کردند

تاختنی کرد زلف و خال تو بر من             تاختن دشمان چیره بدشن

روز سپید مرا که بود چو رویت                 خال سیاه تو کرد تیره و اد کن

این سیه تیره رنگهای عجب ریخت            کر در خم چون زریر و اشک چو روین

خال و دهان تو هرکه بیند بیند                 ظلمت بر چشمه حیات معین

بست مرا زلفکان تو یکی موی                  موی نگوئی که بود بند دوصد من

مویی کجا دارد اینهمه فرو نیرو                 تاب ز حسن تو داشت تعبیه بر تن

ز لف تو مشکین فلاحتی است خدائی       سنگ فلاخن دل کسان و دل من

سنگ روان از فلاخن است و همیدون        دلها بینم روان بسویی فلاخن

.