زندگی نامه خواجوی کرمانی

کمال الدین ابوالعطا محمود مرشدی کرمانی مشهور به نخلبند شعرای ایران از عارفان و شاعران قرن هشتم هجری است وی در سال ۶۶۹ – ۶۸۹ هجری – در کرمان به دنیا آمد. در سنین جوانی سفر های طولانی خود را به حجاز و شام ف بیت المقدس ، عراق ، مصر و شیراز شروع کرد و مدتی در بغدا اقامت کرد . در سال ۷۳۶ به ایران بازگشت . به اصفهان رفت . بعد از چندی به کرمان و سس به شیراز رفت و تحت حمایت خاندان اینجو روزگار میگذرانید .

ممدوحان خواجو :

1. سلطان ابوسعید بهاددر  و وزیرش غیاث الدین محمد . وی مثنوی همای و همایون را به نام این دو نفر سروده است
2. جلال الدین شاه مسعود اینجور و برادرش شاه شیخ ابو اسحق اینجو
3. پسر خواجه رشید الدین فضل الله ، از دوستداران دانش و شعر و ادب
4. خواجه علاوه بر مدح شاه شیخ ابواسحق ، در عین حال رقیب او امیر مبارزالدین را نیز ستایش می کرد
5. خولجه بها الدین محمود یزدی از وزرای آل مظفر

خواجه با وجود آنکه منسوب به فرقه مرشدیه بود ولی به علا< الدوله ارادت بسیار داشت و مدتی مقیم خانقاء وی بود

در میان معاصران خواجو حافظ از همه برجسته تر است ، البته علی رغم تاثیر خواجو بر شعر حافظ هیچ گاه نمیتوان وی را برتر از حافظ قلمداد کرد . در غزلسرایی پیرو سعدی بوده ، در قصیده و مثنوی نیز پیرو فردوسی و سنایی . به طور کلی خواجو  شاعر نو آوری نبوده بلکه توانسته به طرز استادانه ای از شاعران روزگار پیشین خود تقلید کند

بیشتر موضوع های شعری را میتوان در اشعار خواجو پیدا کرد . از نعت و ستایش امامان و بزرگان دین ، پند و اندرز مضامین عرفانی تا موضوع های عاشقانه و شوخی و ظنز و انتقاد

از علوم مختلف مانند ستاره شناسی و ریاضی و دیگر علوم روزگار خویش مطلع بوده .

وفات خواجو به سال ۷۲۸ – ۷۵۰ هجری – بوده و در شیراز مدفون است

آثار :

1. دیوان اشعار : شامل قصاید و غزلیات ، رباعیات  و ترجیعاتا بوده و به دوقسمت صنایع الکمال و بدایع الجمال  تقسیم شده استکه در صنایع الکمال قصیده هایی در نعت امیر المومنین علی آمده است
2. مجموعه ای از اشعار به نام مفاتی القلوب و مصابیح القلوب به نام امیر مبارزالدین

شش مثنوی :  به پیروی از مثنوی های نظامی و فردوسی و سنایی دارد

1. سام نامه : به تقلید از شاهنامه فردوسی و موضوع آن ماجراهای عشقی و شرح جنگ های سام نریمان است
2. گل و نوروز : به تقلید از خسرو و شیرین نظامی درباره عشق شاهزاده ایرانی به نام نوروز با گل دختر پاداه روم است . سرانجام این عشق وصال است و حاصل پیوند نوروز و گا قباد است که به جای پدر بر تخت سلطنت مینشیند
3. روضه الانوار : مانند مخزن الاسرار نظامی سروده است . در بیست مقاله و در هر مقاله از اخلاق و عرفان سخن گفته است
4. همای و همایون : داستان عشق همایون با همای دختر فغفور چین
5. کمال نامه : منظومه ای عرفانی است در دوازده باب بر وزن سیر العباد سنایی
6. گوهر نامه  : درباره ی موضوعات عرفانی و صوفیانه به نام امیر مبارزالدین در ۲۰۲۲ بیت سروده است

آثار منثور :

1. رساله ی البادیه : مناظره نمد و بوریا
2. رساله ی سبع المثانی : مناظهره شمشیر و قلم
3. رساله ی مناظره شمس و سحاب

باز عزم شراب خواهم کرد               ساز چنگ و رباب خواهم کرد

آتش دل چو آب کارم برد                 چاره‌ی کار آب خواهم کرد

جامه در پیش پیر باده فروش           رهن جام شراب خواهم کرد

از برای معاشران صبوح                 دل پرخون کباب خواهم کرد

با بتان اتصال خواهم جست              وز خرد اجتناب خواهم کرد

بسکه از دیده سیل خواهم راند          خانه‌ی دل خراب خواهم کرد

تا دم صبح دوست خواهم خواند         دعوت آفتاب خواهم کرد

بجز از باده خوردن و خفتن             توبه از خورد و خواب خواهم کرد

همچو خواجو ز خاک میخانه           آبرو اکتساب خواهم کرد

به طراری زلفم از ره مرو                         بدین ریسمان باز درچه مرو

پای مبین، پایه طاووس بین                       جیفه مبین، کرکس کاووس بین

پای ملخ پر بود از دست مور                     دجله بود قطره‌ای از چشم کور

تاج کیان بین که کیان می‌نهند                     جای کیان را به کیان می‌دهند

چون تو نباشی ز سپه باخبر                       جرم سپه از تو بود سر به سر

خانه ناکرده نباید فروخت                           شمع نیاورده نداننش سوخت

خواجو ز سفرعزم وطن کرد ولیکن              مرغی که برون شد ز قفس باز نیاید

خون دل از ساغر جان کرده نوش                حلقه شده بر در دردی فروش

خیز خواجو که گل از غنچه برون می‌آید         بلبلی چون تو کنون حیف بود در قفسی

در ره تحقیق چه کودک چه پیر                    بر در توفیق چه دربان چه میر

در نظرش تیر سپر بفکند                           وز فزعش کوه کمر بفکند

.