شعراقرن سیزده هجری - 1164 الی 1261 شمسی

زندگی نامه فتحعلی خان کاشانی متخلص به صبا

شاعران دوره بازگشت ، سعی داشتند شیوه و سبک شاعری کهن را تجدید کنند و بر سبک و سیاق فردوسی و منوچهری شعر بگویند .

متاسفانه این بازگشت ادبی فقط تقلید محض بود و شاعران این دوره بدون این که معنی و مفهوم را که مورد عنایت خاص گذشتگان بود در نظر بگیرند تنها به بازی با الفاظ  محدود شدند .

در این میان فتحعلی خان کاشانی متخلص به صبا شهرت بیشتری از دیگران یافت . وی ملک الشعرای دربار فتحعلی شاه بود . شاه شعر دوست از شاعران حمایت میکرد . دربار او یاد اور دربار محمود غزنوی بود . و شاعران بسیاری برای کسب پاداش و موقعیت اجتماعی در آن گرد امده بودند .

فتحعلی خان در سال ۱۱۴۴ – ۱۱۷۹ هجری – از خانواده ای مرفه در کاشان دیده به جهان گشود . در ۱۱۷۵ – ۱۲۱۱ هجری – به تهران آمد و در مراسم تاج گذاری فتحعلی شاه قصیده ای خاوند که مورد پسند شاه قرار گرفت و تا جایی پیشرفت کرد که لقب ملک الشعرایی یافت

چندی در قم  و کاشان حکومت کرد ولی بعد از وقوع قحط سالی در قم به تهران امد و این بار از طرف شاه به آذربایجان و ترکستان رفت . در جنگ ایران و روسیه قصد همراهی شاه را داشت ولی در بین راه بیمار شد و به تهران بازگشت. یک بار هم در سال ۱۱۹۷ – ۱۲۳۳ هجری – هنگام قحطی خراسان همراه هیئتی برای کمک به مردم به خراسان سفر کرد در دربار فتحعلی شاه روزگار میگذراند تا در سال ۱۲۰۲ – ۱۲۳۸ هجری – دار فانی را وداع گفت .

صبا همانند فردوسی شعر حماسی میگفت و کتاب شاهنشاه نامه را به دستور فتحعلی شاه در چها هزار بیت سرود . این کتاب در بیان پادشاهی فتحعلی شاه شروع و جنگ ها و لشکرکشی های فرزندش ، یعنی عباس میرزا با سپاه روس است و البته شاهنامه حکیم توس کجا و شاهنشاه نامه صبا کجا ؟

شاعرانی چون قاآنی و ادیب الممالک از سبک او پیروی کردند . خود شاعر نیز علاوه بر فردوسی از شیوه انوری نیز تقلید میکرد .

آثار :

۱   شهنشاهنامه

چو اشپختر آن دیو پرخاش‌جو              شد آگاه در «گنجه» از رای او

گزیدی لب خویش هردم به گاز            نهفتی، ولی گشت بی‌پرده راز

بسی گفتم ایران نه هند است و روم       ندیده کسی کام زان مرز و بوم

به کام دم‌آهنج نراژدها                      منه گام، کز وی نگردی رها

زگفتار ایران فرو بند دم                    مکن بخت فیروز بر خود دژم

مه از خون شیرانش آغشته خاک         ستودان شاهانش تاری مغاک

 

۲   خداوندنامه

به نام خداوند بینش نگار                 خردآفرین، آفرینش نگار

خداوند این گوهرین بارگاه               برافراز این عنبرین دستگاه

زپیدایی از آفرینش نهان                 ولی نز خداوند بینش نهان

به هرذره او بر شده آفتاب               به هر قطره او ژرف دریای آب

به بیننده آفریننده بین                      به ژرفی یکی در دو بیننده بین

که بازاست زین خرد بیننده‌ات           دری زی بزرگ آفریننده‌ات

۳    عبرتنامه

جهانبان جهان از سخن آفرید            به گفتن شد این آفرینش پدید

ز هر آفریده سخن برتر است            سخن زآفرینش بهین گوهر است

به مردم بود نام مرد از سخن            نه از سخت‌ستخوان، نه از نرم‌تن

به هرکس که نیروی گفتار بیش          بدین نام نامی سزاوار بیش

سخنگو ندارد به دل بیم مرگ            سخن مرگ را آهنین پتک و ترگ

زبان سخندان یکی خنجر است           که گه نوش‌زا، گه شرنگ‌آور است

زگوینده نو سخن گوش کن                کهن گفته‌ها را فراموش کن

۴    گلشن صبا

شنیدم یکی موبد سالخورد                در آندم که روشن‌روان می‌سپرد

تن پاکش از تابش آفتاب                   چو موم اندر آتش، چو شکر در آب

یکی گفتش: ای پیر دیرینه روز         تن از تابش آفتابت به سوز

نبستی چرا در سرای سپنج              سپنجی‌سرایی پی دفع رنج؟

بنالید و گفتا: در این روز کم            گر آسایش از سایه نبود چه غم!

بزرگان چنین از جهان رسته‌اند         نه چون ما دل اندر جهان بسته‌اند

چو صاحبدلی بر جهان دل منه          به بیهوده گِل بر سر گِل منه

۵    هفت‌ پیکر
۶    شکارستان

 

شنیدم یکی موبد سالخورد             در آن دم که روشنروان می‌سپرد

تن پاکش از تابش آفتاب               چو موم اندر آتش، چو شکر در آب

یکی گفتش: ای پیر دیرینه روز      تن از تابش آفتاب به سوز

نبستی چرا در سرای سپنج           سپنجی سرایی پی دفع رنج؟

بنالید و گفتا: در این روز کم  گر    آسایش از سایه نبود چه غم

بزرگان چنین از جهان رسته‌اند      نه چون ما دل اندر جهان بسته اند

چو صاحبدلی بر جهان دل منه       چون صفحه تمام شد ورق برگردد

اینجا نبود هیچ مرادی به کمال       به بیهوده گل بر سر گل منه

 

 

زندگی نامه شاعران از رودکی تا شاملو اثر بهناز بهادری

.

نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *