باب پنجم در عشق و جوانى
حکایت زر و خاک یکسان نماید برت
یکی را دل از دست رفته بود و ترک جان کرده و مطمح نظرش جایی خطرناک و مظنه هلاک . نه لقمه ای که مصور شدی که به کام آید یا مرغی که به دام افتد .
چو در چشم شاهد نیاید زرت
باری بنصیحتش گفتند : ازین خیال محال تجنب کن که خلقی هم بدین هوس که تو داری اسیرند و پای در زنجیر . بنالید و گفت :
دوستان گو نصیحتم مکنید
که مرا دیده بر ارادت او است
جنگجویان به زور و پنجه و کتف
دشمنان را کشند و خوبان دوست
شرط مودت نباشد به اندیشه جان ، دل از مهر جانان برگرفتن.
تو که در بند خویشتن باشى
عشق باز دروغ زن باشى
گر نشاید به دوست ره بردن
شرط یارى است در طلب مردن
گر دست رسد که آستینش گیرم
ورنه بروم بر آستانش میرم
متعلقان را که نظر در کار او بود و شفقت به روزگار او ، پندش دادند و بندش نهادند و سودی نکرد.
دردا که طبیب ، صبر مى فرماید
وى نفس حریص را شکر مى باید
آن شنیدى که شاهدى بنهفت
با دل از دست رفته اى مى گفت
تا تو را قدر خویشتن باشد
پیش چشمت چه قدر من باشد؟
آورده اند که مر آن پادشه زاده که مملوح نظر او بود خبر کردند که جوانی بر سر این میدان مداومت می نماید خوش طبع و شیرین زبان و سخنهای لطیف می گوید و نکته های بدیع ازو می شنوند و چنین معلوم همی شود که دل آشفته است و شوری در سر دارد . پسر دانست که دل آویخته اوست و این گرد بلا انگیخته او . مرکب به جانب او راند . چون دید که نزدیک او عزم دارد . بگریست و گفت :
آن کس که مرا بکشت باز آمد پیش
مانا که دلش بسوخت بر کشته خویش
چندان که ملاطفت کرد و پرسیدش از کجایی و چه نامی و چه صنعت دانی ، در قعر بحر مودت چنان غریق بود که مجال نفس نداشت .
اگر خود هفت سبع از بر بخوانى
چو آشفتى الف ب ت ندانى
گفتا : سخنی با من چرا نگویی که هم از حلقه درویشانم بل که حلقه به گوش ایشانم . آنگه به قوت استیناس محبوب از میان تلاطم محبت سر برآورد و گفت :
عجب است با وجودت که وجود من بماند
تو به گفتن اندر آیى و مرا سخن بماند!!
این بگفت و نعره ای زد و جان به جان آفرین تسلیم کرد.
عجب از کشته نباشد به در خیمه دوست
عجب از زنده که چون جان به در آورد سلیم ؟
.