زندگی نامه اَبوالنَّجم احمَدبن قوص‌بن احمد منوچهری

اَبوالنَّجم احمَدبن قوص‌بن احمد منوچهری دامغانی متخلص به منوچهری از شاعران بزرگ سبک خراسانی است . ملازم در باز امیر منوچهر بن شمس المالی قابوس بن وشمگیر پادشاه جرجان بود .و به همین علت تخلص منوچهری را برای خود برگزید .. در سال ۳۹۹ – ۴۱۱ هجری – با درگذشت امیر  او به غزنین نزد عنصری رفت و قصیده ای در مدح شاعر سالخورده هم دوره اش سرود

اوستاد اوستادان زمانه عنصری                        عنصرش بی عیب و دل بی غش و دینش بی فتن

شعر او چون طبع او هم بی تکلف هم بدیع            طبع او چون شعر او هم با ملاحت هم حسن

عنصری نیز او را به حضور سلطان محمود بن محمود معرفی کرد . منوچهری در دربار سلطان به منصب ترخانی رسید . یعنی هر زمان که میخواست میتوانست نزد سلطان برود و کسه هم مانع او نشود

ویژگی اشعار منوچهری طوری است که به سختی میتوان نمونه ای مشابه شیوه او در شعر معاصرانش پیدا کرد . بارزترین خصیصه کلام وی متانعتی است که در شعرای عرب کرده است و قصاید بسیاری را طبق قصاید عرب سروده است . او اشعر عربی فراوانی را از حفظ داشت و همین را مایه افتخار و برتری خود نسبت به دیگر شعرا میدانست  .

من بسی دیوان تازیان دارم به یاد                      تو ندانی خواند الاهبی بصحنک فا

از تلمیحات عرب بسیار استفاده کرده تا حدی که اگر خواننده این اشعار عربی نداند قادر به درک و فهم صحیح کلامش نیست . همچنان که بر عربی تسلط دارد بر زبان فارسی نیز احاطه کامل دارد . در توصیف طبیعت ، بیانی ظریف و شیوا دارد. شعر منوچهری روان و با طراوت است و وزن و اهنگ دلنشینی دارد .

در استفاده از تشبیهات تاره و زیبا قدرت فراوان دارد و اصلا به کارگیری صنعت تشبیه یکی از خصایص شعری اوست . شاعری نوپرداز است.

هرچند مشهور است به سبب جوانی ، شاعری خوشگذران و کامجو بوده ، اما استفاده از اصطلاحات علم نجوم و طب و ذکر اسامی شاعران مشهور پیش از خود و دانش بسیار در زبان و شعر عربی نشان میدهد شاعر ف فردی آگاه و مطلع بوده است . قالب مسمط ساخته و پرداخته منوچهری است و خود شاعر نیز بر ساختن ان افتخار میورزد.

طاووس مدیح عنصری خواند                       دراج مسمط ، منوچهری

منوچهری در مدح راه افراط را پیموده است . ولی تشبیب های قصاید مدحی بر مدح و ستایش برتری دارد و باعث ملال خواننده نمیگردد . در دیوان او سه هزار شعر موجود است . وی سرانجام در سال ۴۱۹ – ۴۳۲ هجری – دار فانی را وداع گفت .

خیزید و خز آرید که هنگام خزان‌ست               باد خنک از جانب خوارزم وزان‌ست

آن برگ رزان بین که برآن شاخ رزان‌ست        گویی به مثل پیرهن رنگرزان‌ست

                                دهقان به تعجّب سر انگشت گزان‌ست

                                کاندر چمن و باغ نه گل ماند و نه گلنار

طاووس بهاری را دنبال بکندند                   پرش ببرند و به کنجی بفکندند

خسته به میان باغ به زایش پسندند             با او ننشینند و نگویند و نخندند

                                و ان پر نگارینش بد و باز نبندند

                                تا آذر مه بگذرد و آید آزار

ای نهاده بر میان فرق جان خویشتن                 جسم ما زنده به جان و جان تو زنده به تن

هر زمان روح تو لختی از بدن کمتر کند             گوی اندر روح تو مضمر همی‌گردد بدن

                                گر نیی کوکب، چرا پیدا نگردی جز به شب

                                ور نیی عاشق، چرا گریی همی بر خویشتن

کوکبی آری ولیکن آسمان تست موم                عاشقی آری، ولیکن هست معشوقت لگن

پیرهن در زیر تن‌پوشی و پوشد هر کسی            پیرهن بر تن، تو تن پوشی همی بر پیرهن

                                چون بمیری آتش اندر تو رسد زنده شوی

                                چون شوی بیمار، بهتر گردی از گردن زدن

تا همی‌خندی، همی‌گریی و این بس نادر است       هم تو معشوقی و عاشق، هم بتی و هم شمن

بشکفی بی نوبهار و پژمری بی‌مهرگان              بگریی بی‌دیدگان و باز خندی بی‌دهن

                                تو مرا مانی و من هم مر ترا مانم همی

                                دشمن خویشیم هر دو دوستدار انجمن

خویشتن سوزیم هر دو، بر مراد دوستان            دوستان در راحتند از ما و ما اندر حزن

هر دو گریانیم و هر دو زرد و هر دو در گداز      هر دو سوزانیم و هر دو فرد و هر دو ممتحن

                                آنچه من در دل نهادم، بر سرت بینم همی 

                                وانچه تو بر سر نهادی در دلم دارد وطن

.