زندگی نامه نوائی جغتائی

امیر علیشیر ملقب به نظام الدین از مشاهیر و وزراء و درباریان سلطان حسین میرزای گورگانی و از بزرگترین شاعران و دانشمندان سده نهم هجریست که گویا در کودکی نیز با آن شهریار دوست و همدرس بوده است

این وزیر شاعر پیشه و بلند اندیشه به زبان فارسی و ترکی شعر میسرود که در فارسی فنائی و در ترکی نوائی تخلص میکرد . وی گذشته از اینکه در فنون شعر و ادب استاد مسلم بود در تشویق و تربیت فضلا و هنرمندان نیز میکوشید و از هیچگونه یاری و نوازش دریغ نمی ورزید

با آن همه مقام و منزلت و خدمات مهم که بر عهده داشت تمام اوقات فراغت خود را به صحبت علما و فضلا و تحقیق و تالیف می گذرانید و مجلس او همواره مجمع ارباب کمال و مرجع اصحاب ذوق و حال بود

کتابخانه بزرگی داشت که محل استفاده مورخ مشهور خواندمیر صاحب کتاب السیر و دانشمندان و پژوهشگران دیگر بود . امیر علیشیر بر اعمال نیک و ایجاد و ابقای آثار و ابنیه تاریخی علاقه فراوان داشت

در حدود ۳۷۰ مدرسه و مسجد ، خانقاه و پل در نواحی مختلف خراسان بنا نهاد یا تعمیر کرد . نوائی ۲۹ جلد کتاب به زبان های فارسی و ترکی تالیف نموده که معروفترین آنها عبارتند از

1. تذکره مجالس النفاس – به زبان ترکی جغتائی که بعدا توسط سلطان محمود فخری هراتی و حکیم شاه محمد قزوینی به فارسی ترجمه گردیده است
2. غرائب الصغر – دیوان به زبان ترکی
3. نوادر الشباب – دیوان به زبان ترکی
4. بدایع الواسز – دیوان به زبان ترکی
5. فوائد الکبر – دیوان به زبان ترکی
6. خمسه ترکی – به پیروی از خمسه نظامی
7. دیوان فارسی – مشتمل بر ۶ هزار بیت
8. تاریخ الانبیا – به زبان ترکی
9. خمسه المتحیرین – به زبان ترکی که شرح حال عبد الرحمن جامی است

امیر علیشیر نززدیک به نیم قرن – ۵۰ سال – به عزت و احترام زیست و در اواخر عمر گوشه نشینی گزید و به عبادت پرداخت تا در سال ۸۷۹ – ۹۰۶ هجری – در هرات که زادگاهش بود درگذشت و در همانجا مدفون است

رسه هر کس به مقصودی زیارب یارب شبها چرا حاصل نشد مقصود من یارب زیاربها

بلبلی دی در قفس می مرد و می نالید زار کای دریغ ایام عمرم در گرفتاری گذشت

نیست این دل که من زار بلا کش دارم از تو در سینه خود پاره آتش دارم

.