محمد حقوقی در سال ۱۳۱۶ در اصفهان دیده به جهان گشود وی فار التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشسرای عالی تهران است . وی علاوه بر سرودن شعر در زمینه نقد شعر و بررسی شعر شاعران معاصر مقالات و کتابهای متعددی نگاشته است .
وی فعالیت های ادبی خود را از سال۱۳۴۰ آغاز کرد. او در بیش از پنج دهه کار مستمر در حوزه شعر و ادب، نام خود را به عنوان یکی از شناخته شده ترین شاعران و منتقدان معاصر ایران تثبیت کرد.
آقای حقوقی، در اوایل دهه چهل خورشیدی، به همراه شماری از روشنفکران، مترجمان، نویسندگان و شاعران اصفهان، از جمله هوشنگ گلشیری، ابوالحسن نجفی، جلیل دوستخواه، محمد کلباسی، احمد گلشیری، فریدون مختاریان، امیرحسین افراسیابی، اورنگ خضرایی، روشن رامی، مجید نفیسی، رضا فرخفال، احمد میرعلایی، ضیاء موحد، هرمز شهدادی، محمد رضا شیروانی، یونس تراکمه، منصور کوشان و ابوالحسن نجفی نقشی مهم در انتشار مجله « جنگ اصفهان» داشت.انتشار این مجله یا گاهنامه ادبی که نقش برجسته‌ای در نوگرایی ادبی ایفا کرد تا شماره گان یازدهم ادامه داشت.
نخستین مقاله مفصل محمد حقوقی، با نام «کی مرده کی بجاست» در سومین شماره «جنگ اصفهان» مورد توجه بسیار قرار گرفت. وی در آن مقاله نوشته بود که از تمام شاعرانی که تا آن دهه به عنوان شاعر نوپرداز شهرت یافته‌اند و همه خود را از «نیما یوشیج» متأثر می‌دانند، تنها هفت نفر را می توان موفق خواند و شعرشان را ماندگار دانست: “احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، منوچهر آتشی، فروغ فرخزاد، م. آزاد، یدالله رویایی و سهراب سپهری.”
کتاب «شعر نو از آغاز تا امروز» یکی از مهم ترین و شناخته شده ترین آثار محمد حقوقی، تا سال ها به عنوان تنها آنتولوژی معتبر شعر نو شناخته می شد. این کتاب یکی از بهترین مجموعه‌ها در معرفی رهروان شعر نو بود. در این کتاب که بارها تجدید چاپ شد، اشعاری از نیما یوشیج و پیروان او درج شده بود، و حقوقی درباره برخی از اشعار تفسیری مختصر نوشته بود، که سبک و سلیقه او را بازتاب می‌داد.این کتاب نخستین بار در دهه چهل خورشیدی منتشر شد، اما بعدها با تجدید نظر در دو مجلد مفصل انتشار یافت و شعر دهه‌ها‌ی ۵۰ و ۶۰ را نیز دربر گرفت.
آقای حقوقی، بعد از انقلاب چند سالی فعالیتی نداشت. او خود در باره شروع دوباره فعالیت هایش نوشته است:”خود من تا سال ۵۹ قضایا را می‌نگریستم، تا اینکه با شروع جنگ، اضطراب به نهایت شدت خود رسید، اضطراب تجزیه وطنم. تا سرانجام که یک شب تا صبح در یک حالت انفجار، شعر بلند «خروس هزار بال» را نوشتم.”
محمد حقوقی طی پنج دهه کار ادبی، به عنوان یکی از پیروان نوگرای نیما یوشیج، پیشوای شعر نو، شناخته شد. او بیشتر به عنوان منتقدی نوگرا نامور شد و در رشته‌ای از نقدهای ادبی به معرفی آثار پیروان نوگرای نیما پرداخت. عمده آثار وی در نقد و معرفی شاعرانی نظیر نیما یوشیج، سهراب سپهری، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث و فروغ فرخزاد است.
محمد حقوقی از شاعران معاصری است که در شعرش بیش از هر چیز به فرم دلبستگی دارد . حقوقی در سالهای نخستین شاعری خود تحت تاثیر شعر خراسانی و زبان شعر مهدی اخوان ثالث بود و در قصیده سرایی تسلط داشت اما خیلی زود خود را از این تاثیر رهانید و با مطالعه شعر غرب و کار و تلاش روی ساختار کلام و زبان شعر ، زبان ویژه خود را یافت
حقوقی به حد افراط پایبند فرم است و جاذبه فرم ، مضامین و محتوای شعری او را تحت تاثیر قرار داده و آن را دچار نوعی ابهام و پیچیدگی خاص ساخته که ادراکش را دشوار می نماید .
حقوقی در اشعارش از نامها و اصطلاحات فرهنگی بسیاری سود میجوید او از شاعران با اطلاع نسبت به شعر کلاسیک فارسی و شعر معاصر است .وی از جمله شاعرانی است که شکل و شیوه خاص خود را برای باین شعری داراست و همواره در پی نوجویی و ابداعات کلامی ، ساختار اشعار او دچار تحول و تغییر بوده است
آثار :
شعر
- زوایا و مدارات، (۱۳۴۸)
- فصل‌های زمستانی، منتخبی از شعرهای سالهای ۴۳ تا ۴۷ انتشارات زمان (۱۳۴۸)
- شرقی‌ها، (۱۳۵۱)
- با شب، با زخم، با گرگ، مجموعه شعرانتشارات زمان (۱۳۵۷)
- گریزهای ناگریز، (۱۳۵۷)
- خروس هزار یال، (۱۳۶۸)
- شب، مانا، شب، (۱۳۷۰)
- شعر نو از آغاز تا امروز (۱۳۵۰ – ۱۳۰۱) – (۱۳۵۱ -۱۳۶۴)
- دالان‌های بلند عصر (شعرهای برنی) (۱۳۷۳)
- گنجشک‌ها و گیلاس‌ها (۱۳۸۱)
- از صدا تا سکوت (لاک‌پشت‌ها)
نقد ادبی
- احمد شاملو: شعر شاملو از آغاز تا امروز، شعرهای برگزیده، تفسیر و تحلیل موفق ترین شعرها (۱۳۶۱)
- مهدی اخوان ثالث: شعر مهدی اخوان ثالث از آغاز تا امروز، شعرهای برگزیده، تفسیر و تحلیل موفق ترین شعرها انتشارات نگاه (۱۳۷۰)
- شعر نو از آغاز تا امروز ۱۳۷۰- ۱۳۰۱
- سهراب سپهری: شعر سپهری از آغاز تا امروز، شعرهای برگزیده…انتشارات نگاه (۱۳۷۱)
- فروغ فرخزاد، شعر فروغ فرخزاد از آغاز تا امروز شعرهای برگزیده، تفسیر و تحلیل موفق‌ترین شعرها انتشارات نگاه (۱۳۷۲)
- نیما یوشیج: شعر نیما یوشیج از آغاز تا امروز، شعرهای برگزیده تفسیر و تحلیل موفق ترین شعرها – انتشارات نگاه (۱۳۷۹)
زیباست با کلام قدیمی
باز از تو عاشقانه سخن گفتن
بردار شانه را
انبوه گیسوان
از شانه ها
به عشوه
بیاویز و
باز کن
بردار شانه را
بشکن کشنج طره
هوا ایستاده ست
بپرکنش
بیا کنش از نافه
ناز کن
رودابه نوازش دل
گیسوان رها
رودابه نوازش دل
با دل و کمند
با موج تازیانه و
گیسو
سمند و
باد
رودابه نوازش دل
گیسوان رها
ژرق است ژرق دره دل ؟
تو توسنی مکن
از پای شب به خیره مران
چشم آهویی
زال سپید موی تو این جاست :
پای شب
آشفته دررکاب شبان
باد و باران
در موج تازیانه
و گیسو
سمند و
یال
رودابه نوازش دل !
گیسوان رها !
.
